Çocuklarda Yüksek Ateş ve Havale...

3 mart sabahı canım oğlum bir havale geçirdi. O 1 dakikayı kafamdan silip atmak istiyorum. Ya evde olmasaydık ya tek başıma olsaydım diye düşünmekten kendimi alamıyorum. Ancak toparlanabildim ve bu yazıyı yazabildim.

Baba kaynaklı genetik yatkınlık olduğundan içimde hep bir korku vardı ancak daha önceki ateş durumlarımızı sorunsuz atlattığımızdan ve ateşi kolay düşen bir çocuk olduğundan üzerimdeki korkuyu da atmaya başlamıştım. Ateş kaynaklı havaleler ateşin yükseklik derecesinden değil hızlı yükselişinden kaynaklanmaktadır ve vücudun buna verdiği tepkidir.


Ateş tehlikeli boyutlara ulaştığında vücudumuzda salgılanan kortizol hormonunun mucizevi bir etkisi ortaya çıkar. Kortizol hormonu farklı etkilerinin yanı sıra tehlikeli ateşin durması için de yaratılmıştır. İnsanın yüksek ateşten ölme tehlikesi ile karşılaştığı durumlarda kortizol devreye girer ve ateş merkezini aktive eden IL-1 maddesinin üretimini durdurarak ateşi düşürür.(http://www.ilmimercek.net/makale/112932/vucut-sicakligini-kontrol-altinda-tutan-mukemmel-sistem)


Vücutta ısının yükselmesi ile bütün dokuların oksijen ihtiyacı çok artar. Bunu karşılayabilmek için kalbin ve solunumun hızlanması gereklidir. Yani yüksek ateş, kalp atış hızını ve nefes alıp verme sayısını da arttırır ve böylece kalbe ve akciğere de yük bindirir. Bu nedenle yatıp dinlenmek en iyisidir. Ama buna rağmen oksijen ihtiyacı yeterli gelmezse vücut, ilave kanı önemli organlara göndermek için el, ayak, yüz gibi organlarda vazokonstriksiyon yapar. Buna da tıp dilinde konvülsiyon, halk arasında da havale adı verilmektedir. 

Kalp hızının normalden fazla olduğu altı aylıktan küçük çocuklarda bu sebeple havale görülmez. 

Altı ay ile dört yaş, çocuklarda havalenin en sık görüldüğü devredir. 

Bu yaşlarda ateşin yükselmesi ile vücudun ısınarak kalbi ve solunumu hızlandırması gereklidir. Eğer ateş hızlı yükselir ve vücut buna ayak uydurarak kalbi ve solunumu hızlandıramaz ise beyin, gelen oksijeni yeterli görmeyerek, tasarruflu çalışmak ve fazla oksijen tüketmemek için vücut ile olan irtibatı keser (benzer durum aşırı ağrı uyarısı ile de olur, şahıs bayılır). İrtibatın kesilmesi ile vücut, deserebrasyon durumuna geçer. Spinal uyaranlarla kasılmalar ve havale dediğimiz tablo ortaya çıkar. Bunun sonucunda kalp ve solunumun hızlanması ile, beyine yeterli oksijen gelmeye başlar ve beyin eski fonksiyonlarına geri döner. 

Ateşe bağlı olan basit dediğimiz grupta bulunan havalelerin geneli aslında zararsızdır ancak o anda anne ve babaya yaşattığı korku ebeveyn üzerinde ciddi hasara neden olabiliyor.

3 mart sabahı 05.30 da oğlum ağlayarak uyandı emzirmek istediğimde ısrarla emmek istemedi ve ağlamaya devam etti. Böyle durumlarda genelde hasta olduğundan kucaklayıp bizim odaya getirdim. eşime ateşi çıkacak galiba dereceyi versene dedim. O arada oğlum kustu. Ateşini ölçtük ateş yoktu ve yediğinden rahatsız oldu heralde dedik. kustuktan sonra uyudu. Ben yanındayım 40 dakika uyuduktan sonra ateşle uyandı. Hemen soyduk ve ılık kompres yaptık. Ateş 38 di. ve ben şimdiye kadar 38,5 u görmeden ateş düşürücü vermiyordum. Ateşi yine bu müdahaleler ile düştü son ölçüm 36.9 du. Öyle olunca alıp emzireyim dedim ve kucağımda emerken alnı bir anda ateş gibi oldu. Dereceye uzandım ama ben ölçemeden havale başladı.

Havale anında yapılması gerekenleri biliyordum ama bir annenin evladına sakince bunları yapabilmesi gerçekten çok zor. 1 dakikadan bile az sürdü ama eşim ve benim için 1 sene gibiydi bu süre. Hemen sağ yan tarafa yatırdım başını yukarı kaldırdım eşim bu şekilde durmasını sağlarken ıslak havlularla kompres yaptım ve eşime saate bakmasını söyledim.

Ateşli havale sırasında ailenin yapması gereken girişimler:

• En önemli girişim: Havale geçiren çocuğunuzu aşağıda gösterildiği gibi yan olarak yatırın. Bu pozisyon şuur kaybı sırasında kusma olması halinde, kusmuğun akciğerlere kaçmasını ve çok daha önemli bir aspirasyon problemiyle karşılaşma riskinizi ortadan kaldıracaktır.

Bu sırada yapılmaması gereken şeyler:

• Çocuğunuzu havale sırasında kucağınıza alıp hastaneye götürmeye çalışmayın. Havale genellikle kısa sürer ve siz hastaneye ulaşana kadar havale çoğunlukla sonlanmış olur. Ancak bu taşıma sırasında çocuğunuzun kustuklarını akciğerine kaçırma riski vardır.
• Çocuğunuzu tutarak havaleyi durdurmaya çalışmayın
• Kasılmalar sırasında çene, kol ve bacakları açmaya uğraşmayın
• Ağızdan hiçbir şey vermeyin
• Soğan ve benzeri şeyleri koklatmaya çalışmayın
• Üstüne soğuk su dökmeyin

Kesinlikle oradan oraya koştururken yanlız bırakmamalıyız. Sakin olmanız çok önemli ama yaşayan biri olarak bunun imkansıza yakın olduğunu biliyorum. Unutmayın ki çok kısa bir süre sonra havale duracak ve kendi seyrini izleyecek. Havale nöbeti yani kasılmalar durduktan sonra çocuğunuzun ateşi yüksekse kıyafetlerini çıkarın ve vücudunu ılık bezlerle silin. Ateşi yüksekse doktorunuza danışıp ateş düşürücü ilaç verin. Havaleden sonra bir süre çocuğunuzun donuk donuk bakması, konuşmaması ve uyuması normalmiş ve bir zararı yokmuş. Havale nöbetinin yani kol ve bacaklarının kasılmasının ne kadar sürdüğüne mutlaka dikkat edin doktor ve nörolog bunu özellikle soruyor. Bu süreye göre havalenin basit havale olup olmadığı anlaşılıyor. Süre 20 dakikayı bulursa daha ileri tetkikler yapılması gerekiyor çünkü o zaman kalıcı hasar olabiliyormuş ama havalelerin çoğunda hiçbir kalıcı hasar olmuyormuş.

Çok kısa sürdüğünden ileri tetkik istemedi doktorumuz. Sadece özellikle bugün ve sonraki 3 gün ateşi kontrol altında tutalım tekrarlama olmasın dedi.

Ateş düşürücülerle ve sürekli takiple kontrol altına almaya çalıştık ve bir daha çıkmadı şükür. Kendisi çok iyi ancak ben daha yeni yeni kendime gelebiliyorum.